Sokakları güzelleştiren, Sokak kedilerimiz.

 İzmirin kedileri:

Kediler, İzmir’de her mahallede dolaşıyor. Bunlardan çok azı, sahiplerinin dışarı çıkmasına izin verdiği evcil hayvanlardır, ancak birçoğu artık başıboş, kayıp veya terk edilmiş olan sokak kedileridir. Sokak kedileri ve bunlarla ilgili karmaşık konuları ne kadar çok anlarsak, onlara daha etkili bir şekilde yardım edebiliriz. Ayrıca aşırı çoğalma eğiliminde olan kedi nüfusunu kontrol altında tutabilir ve sokakta yaşamak zorunda kalan bu canları koruyabiliriz.

Sokak kedisi nedir?

Genel olarak dışarıda gördüğünüz tüm kediler, (sahipli olup gezmesi için dışarıda bırakan kediler dışında) sokak kedileri olarak nitelendirilir. Bu kediler genellikle sahipsiz olmakla birlikte, bir veya daha fazla hayvansever  tarafından beslenebilir . Sokakta gördüğümüz kedilerden bazıları terk edilmiş evcil kediler, bir kısmı da sokakta doğmuş vahşi kedilerdir. Burada geçen vahşi kelimesi kesinlikle onların saldırgan olduklarını tanımlamaz. Yalnızca, sokak ta doğduklarını anlatmak için kullanılmıştır.

Evcil sokak kedisi, vahşi sokak kedisinden nasıl farklıdır?

Evcil sokak kedisi, kaybolmuş veya terk edilmiş bir hayvan olup, insanlarla iletişim kurmak için çalışır ve sadece ilgi gösterilmesi onun yanınıza gelmesi için yeterlidir. Yabani (vahşi) kediler ise, başıboş kalmış evcil veya diğer vahşi kedilerin yavrularıdır ve insanlarla temasa alışkın değildirler. Vahşi kediler genellikle ele alınmaktan ya da ilgiden çok korkarlar.

Kaçak kediler aileleriyle yeniden bir araya getirilebilir veya yeni evlere kabul edilebilir, ancak vahşi yetişkin kediler insanlarla yakın temasta, evcil hayvanlar olarak yaşamaya uyum sağlamaları zor veya imkansız olacaktır. Fakat bu, sokakta yaşayan vahşi kedilerin sağlık ve yaşam kalitesini iyileştirmek için yapabileceğiniz pek çok şey olmadığı anlamına gelmez.

Neden vahşi sokak kedileri var?

İnsanlarla erken iletişim kuramazlarsa, başıboş ya da yabani kedilerin yavruları korkusuz ve insana karşı tedirgin olurlar. Dişi bir sokak kedisi beş aylık yaştan sonra gebe kalabileceğinden, sokak kedilerinin kısırlaştırılmaması halinde, bir mahalledeki vahşi sokak kedilerinin sayısı hızla artabilir.

Sokak kedileri nerede yaşıyor?

Evcil sokak kedileri tipik olarak bir kolonide ve bir grup içinde yaşarlar. Koloni, yiyeceklerin bir restoran çöplüğü veya onları besleyen insanlardan sağlar ve barınak olarak ta terk edilmiş bir binayı yada bir balkonun, sundurmanın altını, vb. kullanırlar. Bulundukları yerde belirli bir bölgeyi işgal eder ve savunurlar.

Yaban kedileri ise onları besleyen insanlar tarafından görülebilmesine rağmen, sokak hayvanları ile ilgilenmeyen insanlar, nadiren onları gördüklerinden vahşi kedilerin yakınlarda yaşadığını fark bile edemezler. Evcil sokak kedileri daha görünür olma eğilimi gösterir, miyavlar ve yiyecek veya barınak arayışında insanlara yaklaşabilir. Genel olarak tüm sokak kedileri bir koloniye katılabilir veya kendi bölgelerini koruyabilir.

Sokak kedileri neden bir sorun olarak görülüyor?

Sokak kedisinin bahçesine idrar yapması ya da kirletmesi, bahçesini kazması, arabasının üzerine çıkması yada sahipli ev kedisini kızdırması gibi rahatsız edici davranışlar, insanların sokak kedileri hakkında sahip olduğu en büyük endişelerdir.

Ayrıca kedi nüfusundaki artışta ciddi bir endişe kaynağıdır. Maalesef ülke genelinde sokak hayvanları ile ilgilenen kurum ve toplulukların yeterli olmaması nedeniyle milyonla ifade edilen kedi topluluğunun (yabani ve başıboş) çok az bir kısmı (tahminen %5-10’u) kısırlaştırılmıştır. Kısırlaşmamış bu kediler, her yıl Türkiye’de doğan yavruların yaklaşık yüzde 80’ini üretir. Türkiye’de milyonlarla ifade edilen evcil kedinin yaklaşık yüzde 10’u kısırlaştırılmış olmasına rağmen, birçoğu da malesef kısırlaştırılmadan önce bir kez yavrulatılmaktadır. Bu yavrular sahiplendirilemediğinde sokağa terk edilmekte, bu da sokak kedilerin sayısına ve onlarla ilişkili problemlere katkıda bulunmaktadır.

Evdeki kedilerim kısırlaştırıldıysa, serbestçe dışarıda dolaşmalarına izin vermelimiyim?

Evde doğmuş ve evde yaşayan kedilerinizin dışarıda serbestçe dolaşmasına izin vermek iyi bir fikir değildir. Ancak kediler için yapılmış göğüs tasmalarından kullanarak yanınızda ve gözetim altında tutmak koşuluyla onların yürümesine, toprağa temasına izin verebilirsiniz. Kısırlaştırılmış evcil kedilerle bile, diğer kediler arasında kavgalar olabilir ve vahşi sokak kedisi yada köpeği, kedinizi yaralayabilir veya öldürebilir.

Ayrıca kediler dışarıda serbest iken, trafik kazası, başka bir hayvandan hastalık ve parazit bulaşması neticesinde hastalanma, ya da ölüm gibi tehlikelerle karşı karşıyadır.

Türkiye’deki milyonlarca evcil kedinin yaklaşık yüzde 15’i (İzmir gibi şehirlerde ise yaklaşık %60’ı) evlerde tutuluyor ve artık daha fazla kişi kedilerin kapalı ev ortamında daha güvende olduğunu ve kapalı alanda mutlu hayatlar yaşayabileceğini fark ediyor. Ancak milyonlarca evcil kedi hala dışarıda, ve maalesef ülkemizde kimliklendirme işlemi yeterince ciddiye alınıp takip edilmediğinden, onları sahiplenmeye yardımcı olacak bir kimliklendirme sistemi oluşturulamamakta.

Sokak kedilerinde aşırı nüfusları nasıl çözülebilir?

Günümüzde, Yakala-Kısırlaştır-Bırak (YKB) (Trap-Neuter-Return (TNR)) yöntemi kullanarak sokak kedilerini kısırlaştırmak, aşırı üremeyi engelleyerek sokak kedisi sayısını azaltabilecek tek insancıl yöntem olarak görülmektedir. Genel olarak kedileri üremeden önce kısırlaştırmak, zamanla sayılarının azalmasına ve sokak kedisi nüfusunu kontrol altına almaya yardımcı olacaktır .

Yakala-Kısırlaştır-Bırak (YKB) nedir?

YKB, kedilerin ve insanların yaşamını iyileştirmek ve sokak kedilerinin sayısını azaltmak için kullanılan bir stratejidir. En basitinde, YKB şunları içerir:

·         Sokak kedilerinin insancıl yöntemlerle yakalanması,

·         Kısırlaştırılması,

·         Kuduz aşısı uygulanması,

·         Bir kulağın ucunun cerrahi olarak çıkarılması (“uçlu” kulak, kısırlaştırılmış bir kedinin evrensel olarak tanınan işaretidir),

·         Kedilerin alındıkları yerlere geri bırakılması.

YKB, Sokak kedileriyle ilişkili şikayetleri nasıl çözer?

·         Sokak kedileri yakalanıp kısırlaştırıldıkları ve bölgelerine döndüklerinde artık çoğalamazlar.

·         Cinsel aktivitenin kesilmesi, çiftleşme davranışına bağlı miyavlamayı ortadan kaldırır ve ayrıca kedi kavgalarının neden olduğu gürültüyü önemli ölçüde azaltır.

·         Kısırlaştırılmış sokak kedileri çok daha az dolaşırlar ve daha az görünür hale gelirler ve trafik kazalarına daha az eğilimlidirler.

·         Kötü kokular da büyük ölçüde azaltılır, çünkü kısırlaştırılmış erkek kediler artık güçlü, keskin koku bırakmasına neden olan testosteronu üretemezler.

·         Kedi toplulukları daha sonra yeni gelen kedileri takip eden ve / veya YKB’lari izleyen bir gönüllü tarafından izlendiğinde, nüfus zamanla dengelenir ve kademeli olarak azalır.

İnsanlar sokak kedileriyle ilgileniyor mu? Nasıl?

İnsanlar, sokakta gördükleri kedileri beslemeye muhtaç olarak görür. İdeal bir hayvansever ise, kediye yardım etmek için daha fazlasını yapar:

·         Kedi uysal ise, ilk adım kedinin sahibini bulmaya çalışmaktır. Sahibi bulunamazsa, ikinci adım, bir barınak veya başka yollarla kedi için kalıcı bir ev bulmaya çalışmaktır .

·         Eğer kedi birkaç gün süren beslenmeden sonra yabani, yardım edilemez ve tedirgin ise, toplumda YKB yapan herhangi bir kurum yada grup olup olmadığını bulmak en iyisidir, bu yüzden en azından kedi kısırlaştırılabilir.

İdeal olarak, sosyalleşecek kadar yavru olan kediler kısırlaştırma sonrası olası bir sahiplendirme için barınaktan çıkarılır.

Birçok hayvansever özel veteriner kliniklerine, kedilerin hayatlarını iyileştirmeye ve sayılarını azaltmaya yardımcı olmak amacıyla YKB için para ödüyor. Devlet eliyle YKB uygulaması ve yeni kedileri yakalayan özel bir ekip oluşturulmadığı taktirde, sokak kedisi nüfusunda aşırı artış yaşanabilir.

Hayvan barınakları neden sokak kedilerini kurtaramaz?

Hayvan barınakları, sahipleri tarafından terk edilmiş kedilere ek olarak, binlerce kayıp, yaralı ve terk edilmiş kediye ev sahipliği yapmaya çalışmaktadır.

Birçok hayvan barınağı ise, YKB yapmak için yeterli personel veya paraya sahip değildir. Bu tür topluluk, yada dernekler, devlet tarafından tanınıp kontrol mekanizması kurulduktan sonra maddi olarak ve ekipman desteğiyle desteklenmelidir. Ayrıca resmi olarak dönüşümlü görevlendirme uygulaması yapılarak, veteriner hizmetleri almaları da sağlanmalıdır.

Ancak günümüz Türkiyesinde hayvanseverler, bu çığlıkları duyup yerel guruplar oluşturarak YKB için özel kliniklerden yardım almaktadır. YKB sonrasında da sokak kedilerine bulundukları bölgede yaşamlarını sürdürmeleri için yardım etmektedirler.

Kısırlaştırılmış vahşi sokak kedileri, psikolojik yönden de daha sağlıklıdır. Çünkü artık kedi yavruları ya da dişi kediler için savaşmazlar, sıkıntılı davranışları büyük ölçüde azalır ya da ortadan kalkar. Eğer bir mahallede yaşayan kedi topluluğu kendine has bir bakıcıya yada bakıcılara sahipse, yiyecek, su ve barınak ihtiyacı giderilir ve kedilerin genel sağlığı kontrol altında tutulur. Ayrıca ilgilenen gönüllüler yeni gelen kedileri YKB veya sahiplendirme için tespit eder.

Neden beslemeyi yasaklamak sokak kedilerini ortadan kaldırmıyor?

Yabani kedilerin beslenmesindeki yasakların ardındaki mantık, eğer yiyecek bulunmazsa, kediler uzaklaşacaktır. Ama bu nadiren olur.

İlk olarak, kediler haftalarca yiyeceksiz yaşayabilen ve topraklarını kolayca ya da hızla terk etmeyecek olan hayvanlarıdır. Onlar aç ve umutsuz kaldıkça, yiyecek arayışına evleri ve işyerlerini daha fazla dahil ederler. Ayrıca onları aç bırakma çabaları, kediler çoğalmasını engellemediği gibi birçok yeni doğan yavru kedinin ölümüne neden olur.

İkincisi, beslenme yasaklarının uygulanması neredeyse imkansızdır. Çünkü, kedileri beslemeye kararlı bir hayvansever genellikle gizlice de olsa kedilerini besler. Tekrarlanan deneyimler, kedileri önemseyen kişilerin büyük risklere bile gideceklerini, evlerini, işlerini ve aç kalan hayvanları beslemek için özgürlüklerini bile riske atacaklarını göstermiştir. Buna ek olarak, çöp kutuları, çöp konteynerleri kediler ve diğer hayvanlar için açlık durumunda beslenme kaynağı olabilir.

Sokak kedilerine yardım etmek için ne yapabilirim?

·         Sokak (yabani ve başıboş) kedilerine nasıl yardım edebileceğinizi bilmek istiyorsanız, az önce okuduklarınızı uygulamaya çalışın.

·         YKB ile ilgileniyorsanız ya da bir kedi koruyucusu olmak istiyorsanız, daha fazla bilgi edinmek için bölgenizde YKB ya da Koruyuculuk yapan bir topluluk, kedi grubu ya da bireyleri bulun.

·         Kedilerinizin dışarıda kalmasına izin verdiyseniz, onlara mutlaka kimlik ve sahip bilgisi taşıyan tasmalardan takın. Sadece göğüs tasması takılıyken ya da emniyetli bir park yada bahçede kontrol altında iken kedinizi dışarıda gezdirin.

·         Kedilerini dışarıda bırakan insanları tanıyorsanız, kedileri içeride tutmanın kediler için neden daha güvenli olduğunu açıklayın .

·         Hayvansever bir topluluğa katılın, şehrinizin veteriner işleri web sitesini ziyaret edin ve belediye hizmetleri ile ilgili bilgi arayın. Ayrıca hayvan kontrol yönetmeliklerini okuyun ve yasal haklarınızı öğrenin.

Sağlıcakla kalın.

Vet. Dr. Kağan AYANOĞLU