Kediler, İzmir’de her
mahallede dolaşıyor. Bunlardan çok azı, sahiplerinin dışarı çıkmasına izin
verdiği evcil hayvanlardır, ancak birçoğu artık başıboş, kayıp veya terk
edilmiş olan sokak kedileridir. Sokak kedileri ve bunlarla ilgili karmaşık
konuları ne kadar çok anlarsak, onlara daha etkili bir şekilde yardım edebiliriz.
Ayrıca aşırı çoğalma eğiliminde olan kedi nüfusunu kontrol altında tutabilir ve
sokakta yaşamak zorunda kalan bu canları koruyabiliriz.
Sokak kedisi nedir?
Genel olarak dışarıda
gördüğünüz tüm kediler, (sahipli olup gezmesi için dışarıda bırakan kediler
dışında) sokak kedileri olarak nitelendirilir. Bu kediler genellikle sahipsiz
olmakla birlikte, bir veya daha fazla hayvansever tarafından beslenebilir
. Sokakta gördüğümüz kedilerden bazıları terk edilmiş evcil kediler, bir kısmı
da sokakta doğmuş vahşi kedilerdir. Burada geçen vahşi kelimesi kesinlikle
onların saldırgan olduklarını tanımlamaz. Yalnızca, sokak ta doğduklarını
anlatmak için kullanılmıştır.
Evcil sokak kedisi, vahşi
sokak kedisinden nasıl farklıdır?
Evcil sokak kedisi,
kaybolmuş veya terk edilmiş bir hayvan olup, insanlarla iletişim kurmak için
çalışır ve sadece ilgi gösterilmesi onun yanınıza gelmesi için yeterlidir.
Yabani (vahşi) kediler ise, başıboş kalmış evcil veya diğer vahşi kedilerin
yavrularıdır ve insanlarla temasa alışkın değildirler. Vahşi kediler genellikle
ele alınmaktan ya da ilgiden çok korkarlar.
Kaçak kediler aileleriyle
yeniden bir araya getirilebilir veya yeni evlere kabul edilebilir, ancak vahşi
yetişkin kediler insanlarla yakın temasta, evcil hayvanlar olarak yaşamaya uyum
sağlamaları zor veya imkansız olacaktır. Fakat bu, sokakta yaşayan vahşi
kedilerin sağlık ve yaşam kalitesini iyileştirmek için yapabileceğiniz pek çok
şey olmadığı anlamına gelmez.
Neden vahşi sokak kedileri
var?
İnsanlarla erken iletişim
kuramazlarsa, başıboş ya da yabani kedilerin yavruları korkusuz ve insana karşı
tedirgin olurlar. Dişi bir sokak kedisi beş aylık yaştan sonra gebe
kalabileceğinden, sokak kedilerinin kısırlaştırılmaması halinde, bir
mahalledeki vahşi sokak kedilerinin sayısı hızla artabilir.
Sokak kedileri nerede yaşıyor?
Evcil sokak kedileri tipik
olarak bir kolonide ve bir grup içinde yaşarlar. Koloni, yiyeceklerin bir
restoran çöplüğü veya onları besleyen insanlardan sağlar ve barınak olarak ta
terk edilmiş bir binayı yada bir balkonun, sundurmanın altını, vb. kullanırlar.
Bulundukları yerde belirli bir bölgeyi işgal eder ve savunurlar.
Yaban kedileri ise onları
besleyen insanlar tarafından görülebilmesine rağmen, sokak hayvanları ile
ilgilenmeyen insanlar, nadiren onları gördüklerinden vahşi kedilerin yakınlarda
yaşadığını fark bile edemezler. Evcil sokak kedileri daha görünür olma eğilimi
gösterir, miyavlar ve yiyecek veya barınak arayışında insanlara yaklaşabilir.
Genel olarak tüm sokak kedileri bir koloniye katılabilir veya kendi bölgelerini
koruyabilir.
Sokak kedileri neden bir sorun olarak görülüyor?
Sokak kedisinin bahçesine
idrar yapması ya da kirletmesi, bahçesini kazması, arabasının üzerine çıkması
yada sahipli ev kedisini kızdırması gibi rahatsız edici davranışlar, insanların
sokak kedileri hakkında sahip olduğu en büyük endişelerdir.
Ayrıca kedi nüfusundaki
artışta ciddi bir endişe kaynağıdır. Maalesef ülke genelinde sokak hayvanları
ile ilgilenen kurum ve toplulukların yeterli olmaması nedeniyle milyonla ifade
edilen kedi topluluğunun (yabani ve başıboş) çok az bir kısmı (tahminen
%5-10’u) kısırlaştırılmıştır. Kısırlaşmamış bu kediler, her yıl Türkiye’de
doğan yavruların yaklaşık yüzde 80’ini üretir. Türkiye’de milyonlarla ifade
edilen evcil kedinin yaklaşık yüzde 10’u kısırlaştırılmış olmasına rağmen,
birçoğu da malesef kısırlaştırılmadan önce bir kez yavrulatılmaktadır. Bu
yavrular sahiplendirilemediğinde sokağa terk edilmekte, bu da sokak kedilerin
sayısına ve onlarla ilişkili problemlere katkıda bulunmaktadır.
Evdeki kedilerim
kısırlaştırıldıysa, serbestçe dışarıda dolaşmalarına izin vermelimiyim?
Evde doğmuş ve evde yaşayan
kedilerinizin dışarıda serbestçe dolaşmasına izin vermek iyi bir fikir
değildir. Ancak kediler için yapılmış göğüs tasmalarından kullanarak yanınızda
ve gözetim altında tutmak koşuluyla onların yürümesine, toprağa temasına izin
verebilirsiniz. Kısırlaştırılmış evcil kedilerle bile, diğer kediler arasında
kavgalar olabilir ve vahşi sokak kedisi yada köpeği, kedinizi yaralayabilir
veya öldürebilir.
Ayrıca kediler dışarıda
serbest iken, trafik kazası, başka bir hayvandan hastalık ve parazit bulaşması
neticesinde hastalanma, ya da ölüm gibi tehlikelerle karşı karşıyadır.
Türkiye’deki milyonlarca
evcil kedinin yaklaşık yüzde 15’i (İzmir gibi şehirlerde ise yaklaşık %60’ı)
evlerde tutuluyor ve artık daha fazla kişi kedilerin kapalı ev ortamında daha
güvende olduğunu ve kapalı alanda mutlu hayatlar yaşayabileceğini fark ediyor.
Ancak milyonlarca evcil kedi hala dışarıda, ve maalesef ülkemizde kimliklendirme
işlemi yeterince ciddiye alınıp takip edilmediğinden, onları sahiplenmeye
yardımcı olacak bir kimliklendirme sistemi oluşturulamamakta.
Sokak kedilerinde aşırı nüfusları nasıl çözülebilir?
Günümüzde,
Yakala-Kısırlaştır-Bırak (YKB) (Trap-Neuter-Return (TNR)) yöntemi kullanarak
sokak kedilerini kısırlaştırmak, aşırı üremeyi engelleyerek sokak kedisi
sayısını azaltabilecek tek insancıl yöntem olarak görülmektedir. Genel olarak
kedileri üremeden önce kısırlaştırmak, zamanla sayılarının azalmasına ve sokak
kedisi nüfusunu kontrol altına almaya yardımcı olacaktır .
Yakala-Kısırlaştır-Bırak (YKB) nedir?
YKB, kedilerin ve insanların
yaşamını iyileştirmek ve sokak kedilerinin sayısını azaltmak için kullanılan
bir stratejidir. En basitinde, YKB şunları içerir:
·
Bir kulağın ucunun cerrahi olarak çıkarılması (“uçlu”
kulak, kısırlaştırılmış bir kedinin evrensel olarak tanınan işaretidir),
·
Kedilerin alındıkları yerlere geri bırakılması.
YKB, Sokak kedileriyle
ilişkili şikayetleri nasıl çözer?
·
Sokak kedileri yakalanıp kısırlaştırıldıkları ve bölgelerine
döndüklerinde artık çoğalamazlar.
·
Cinsel aktivitenin kesilmesi, çiftleşme davranışına bağlı
miyavlamayı ortadan kaldırır ve ayrıca kedi kavgalarının neden olduğu gürültüyü
önemli ölçüde azaltır.
·
Kısırlaştırılmış sokak kedileri çok daha az dolaşırlar ve daha
az görünür hale gelirler ve trafik kazalarına daha az eğilimlidirler.
·
Kötü kokular da büyük ölçüde azaltılır, çünkü kısırlaştırılmış
erkek kediler artık güçlü, keskin koku bırakmasına neden olan testosteronu
üretemezler.
·
Kedi toplulukları daha sonra yeni gelen kedileri takip eden ve /
veya YKB’lari izleyen bir gönüllü tarafından izlendiğinde, nüfus zamanla
dengelenir ve kademeli olarak azalır.
İnsanlar sokak kedileriyle
ilgileniyor mu? Nasıl?
İnsanlar, sokakta gördükleri
kedileri beslemeye muhtaç olarak görür. İdeal bir hayvansever ise, kediye
yardım etmek için daha fazlasını yapar:
·
Kedi uysal ise, ilk adım kedinin sahibini bulmaya çalışmaktır.
Sahibi bulunamazsa, ikinci adım, bir barınak veya başka yollarla kedi için
kalıcı bir ev bulmaya çalışmaktır .
·
Eğer kedi birkaç gün süren beslenmeden sonra yabani, yardım
edilemez ve tedirgin ise, toplumda YKB yapan herhangi bir kurum yada grup olup
olmadığını bulmak en iyisidir, bu yüzden en azından kedi kısırlaştırılabilir.
İdeal olarak, sosyalleşecek
kadar yavru olan kediler kısırlaştırma sonrası olası bir sahiplendirme için
barınaktan çıkarılır.
Birçok hayvansever özel
veteriner kliniklerine, kedilerin hayatlarını iyileştirmeye ve sayılarını
azaltmaya yardımcı olmak amacıyla YKB için para ödüyor. Devlet eliyle YKB
uygulaması ve yeni kedileri yakalayan özel bir ekip oluşturulmadığı taktirde,
sokak kedisi nüfusunda aşırı artış yaşanabilir.
Hayvan barınakları neden
sokak kedilerini kurtaramaz?
Hayvan barınakları,
sahipleri tarafından terk edilmiş kedilere ek olarak, binlerce kayıp, yaralı ve
terk edilmiş kediye ev sahipliği yapmaya çalışmaktadır.
Birçok hayvan barınağı ise,
YKB yapmak için yeterli personel veya paraya sahip değildir. Bu tür topluluk,
yada dernekler, devlet tarafından tanınıp kontrol mekanizması kurulduktan sonra
maddi olarak ve ekipman desteğiyle desteklenmelidir. Ayrıca resmi olarak dönüşümlü
görevlendirme uygulaması yapılarak, veteriner hizmetleri almaları da
sağlanmalıdır.
Ancak günümüz Türkiyesinde
hayvanseverler, bu çığlıkları duyup yerel guruplar oluşturarak YKB için özel
kliniklerden yardım almaktadır. YKB sonrasında da sokak kedilerine bulundukları
bölgede yaşamlarını sürdürmeleri için yardım etmektedirler.
Kısırlaştırılmış vahşi sokak
kedileri, psikolojik yönden de daha sağlıklıdır. Çünkü artık kedi yavruları ya
da dişi kediler için savaşmazlar, sıkıntılı davranışları büyük ölçüde azalır ya
da ortadan kalkar. Eğer bir mahallede yaşayan kedi topluluğu kendine has bir
bakıcıya yada bakıcılara sahipse, yiyecek, su ve barınak ihtiyacı giderilir ve
kedilerin genel sağlığı kontrol altında tutulur. Ayrıca ilgilenen gönüllüler
yeni gelen kedileri YKB veya sahiplendirme için tespit eder.
Neden beslemeyi yasaklamak
sokak kedilerini ortadan kaldırmıyor?
Yabani kedilerin
beslenmesindeki yasakların ardındaki mantık, eğer yiyecek bulunmazsa, kediler
uzaklaşacaktır. Ama bu nadiren olur.
İlk olarak, kediler
haftalarca yiyeceksiz yaşayabilen ve topraklarını kolayca ya da hızla terk
etmeyecek olan hayvanlarıdır. Onlar aç ve umutsuz kaldıkça, yiyecek arayışına
evleri ve işyerlerini daha fazla dahil ederler. Ayrıca onları aç bırakma
çabaları, kediler çoğalmasını engellemediği gibi birçok yeni doğan yavru
kedinin ölümüne neden olur.
İkincisi, beslenme
yasaklarının uygulanması neredeyse imkansızdır. Çünkü, kedileri beslemeye
kararlı bir hayvansever genellikle gizlice de olsa kedilerini besler. Tekrarlanan
deneyimler, kedileri önemseyen kişilerin büyük risklere bile gideceklerini,
evlerini, işlerini ve aç kalan hayvanları beslemek için özgürlüklerini bile
riske atacaklarını göstermiştir. Buna ek olarak, çöp kutuları, çöp
konteynerleri kediler ve diğer hayvanlar için açlık durumunda beslenme kaynağı
olabilir.
Sokak kedilerine yardım etmek için ne yapabilirim?
·
Sokak (yabani ve başıboş) kedilerine nasıl yardım
edebileceğinizi bilmek istiyorsanız, az önce okuduklarınızı uygulamaya çalışın.
·
YKB ile ilgileniyorsanız ya da bir kedi koruyucusu olmak
istiyorsanız, daha fazla bilgi edinmek için bölgenizde YKB ya da Koruyuculuk
yapan bir topluluk, kedi grubu ya da bireyleri bulun.
·
Kedilerinizin dışarıda kalmasına izin verdiyseniz, onlara
mutlaka kimlik ve sahip bilgisi taşıyan tasmalardan takın. Sadece göğüs tasması
takılıyken ya da emniyetli bir park yada bahçede kontrol altında iken kedinizi
dışarıda gezdirin.
·
Kedilerini dışarıda bırakan insanları tanıyorsanız, kedileri
içeride tutmanın kediler için neden daha güvenli olduğunu açıklayın .
·
Hayvansever bir topluluğa katılın, şehrinizin veteriner işleri
web sitesini ziyaret edin ve belediye hizmetleri ile ilgili bilgi arayın.
Ayrıca hayvan kontrol yönetmeliklerini okuyun ve yasal haklarınızı öğrenin.